- «Το χαλί με τα Ελληνοτουρκικά έχει γεμίσει ασφυκτικά και πρέπει να κάνουμε κάτι για να αρχίσει να αδειάζει» είπε στους συνεργάτες του αμέσως μετά την επιστροφή του από την ορκωμοσία Ερντογάν
- Η Ελλάδα παύει να μιλά για Αιγαίο, υφαλοκρηπίδα, Καστελόριζο, αλλά θέτει γενικότερο ζήτημα ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο
- Συγκαλεί το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας Ελλάδας – Τουρκίας, το Νοέμβριο στην Αθήνα, αλλάζοντας τον τρόπο που διεξάγεται ο διάλογος
Η Ελληνική πλευρά διαπίστωσε μία όξυνση της τουρκικής προκλητικότητας μετά την επανεκλογή Ερντογάν. Εάν δεν πέσουν οι τόνοι, είναι ορατός ο κίνδυνος θερμού επεισοδίου – προβοκάτσιας στη Θράκη
Γράφει ο Μανώλης Κοττάκης
Σε ριζική αναθεώρηση της στρατηγικής της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής απέναντι στην Τουρκία, στο πλαίσιο των διερευνητικών συνομιλιών για την επίλυση των διαφορών μεταξύ των δύο χωρών, προχώρησε με έγγραφες οδηγίες του προς τη διπλωματική μας αντιπροσωπεία, η οποία μετέχει σε αυτές, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, Ευάγγελος Βενιζέλος.
Όπως αποκαλύπτεται σήμερα από το Crash, η αλλαγή αυτή, που εντοπίζεται κυρίως στον τρόπο που διεξάγεται ο διάλογος για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, οφείλεται τόσο σε λόγους συγκυρίας όσο και σε λόγους ουσίας.
Συγκυρίας, γιατί η ελληνική πλευρά διαπίστωσε μία όξυνση της τουρκικής προκλητικότητας μετά την εκλογή του Ταγίπ Ερντογάν στην Προεδρία της Δημοκρατίας.
Όξυνση, που αν δεν υπάρξει προσπάθεια για το χαμήλωμα των τόνων, οδηγεί με μαθηματική βεβαιότητα στην επιδείνωση των σχέσεων των δύο χωρών και στην πιθανότητα πρόκλησης θερμού επεισοδίου – προβοκάτσιας στη Θράκη. Αυτό τουλάχιστον εκτιμούν οι ελληνικές υπηρεσίες παρατηρώντας τις ευρύτερες εξελίξεις στην περιοχή.
Οι Tούρκοι έκαναν τα πάντα για να δώσει το «παρών» στην ορκωμοσία του Ερντογάν, στην Άγκυρα, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Εξωτερικών, Ευάγγελος Βενιζέλος, καθώς η Ελλάδα, συγκριτικά με τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Τουρκία κατά μήκος των ανατολικών συνόρων της, είναι ο καλύτερος γείτονας που θα μπορούσε να έχει.
Ωστόσο, ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, μετά την επιστροφή του από την τελετή και παρά την αυτοκρατορική φιλοξενία που του παρατέθηκε σε σουίτα ξενοδοχείου της Άγκυρας, έδειχνε προβληματισμένος στους συνεργάτες του. Μολονότι κατάφερε να εγχειρίσει ο ίδιος στα χέρια του τότε υπουργού Εξωτερικών Νταβούτογλου επιστολή συγχαρητηρίων του Κυπρίου προέδρου Αναστασιάδη στον ομόλογό του, Ερντογάν, και μολονότι οι γείτονες εξαφάνισαν από τις πρώτες σειρές των επισήμων τον τον Τουρκοκύπριο ηγέτη Έρογλου, προκειμένου να μην ενοχληθεί η Ελληνική πλευρά, ο Βενιζέλος γύρισε προβληματισμένος στην Αθήνα.
«Το χαλί με τα ελληνοτουρκικά έχει γεμίσει ασφυκτικά και πρέπει να κάνουμε κάτι για να αρχίσει να αδειάζει» είπε στους συνεργάτες του αμέσως μόλις γύρισε στο γραφείο του στην οδό Ακαδημίας, στο νεοκλασικό του υπουργείου Εξωτερικών και η συνέχεια γρήγορα τον δικαίωσε. Όπως αποκαλύπτεται σήμερα, ο διάλογος που είχε με τον Τούρκο πρόεδρο Ερντογάν ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς, στο περιθώριο της Συνόδου του ΝΑΤΟ στην Ουαλία, ήταν οξύτατος και είχε ως αφορμή της δηλώσεις του Τούρκου ηγέτη κατά την επίσκεψή του στα κατεχόμενα όπου επεκτάθηκε ακόμη και στο ζήτημα της Θράκης, ανοίγοντας εκ νέου ζήτημα αμοιβαιότητας.
Οι Τούρκοι έχουν γίνει «πυρ και μανία» με την έκθεση του Στέητ Ντηπάρτμεντ που αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα του για τις θρησκευτικές ελευθερίες στην περιοχή της Θράκης, διότι οι ΗΠΑ χαρακτηρίζουν τους ψευτομουφτήδες «ανεπίσημους» και καταγγέλλουν το εκεί τουρκικό προξενείο ότι καταπιέζει τη μειονότητα». Ήταν τέτοια η ενόχλησή τους για την υιοθέτηση των ελληνικών θέσεων από τις ΗΠΑ ώστε έβαλαν αρθρογράφους της «Μιλιέτ» να καταγγέλλουν τις ΗΠΑ και το Ισραήλ για ρατσισμό και παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Ο Σαμαράς, παρόντος του Βενιζέλου στην Ουαλία, δεν άφησε τίποτε ασχολίαστο και εκτός από το Κυπριακό και τη Θράκη, επεκτάθηκε κα στα θέματα διαχείρισης της ΑΟΖ. Ο Έλληνας πρωθυπουργός επέπληξε εντονότατα τον τούρκο πρόεδρο «για προκλητικές ενέργειες όπως η ανακοίνωση ερευνών του πλοίου «Μπαρμπαρός» εντός της Κυπριακής ΑΟΖ και η μακρόθεν παρακολούθηση από τουρκική κορβέτα του πλοίου γεωτρύπανου της Eni-Gas που έφτασε στο σημείο γεώτρησης σε κοίτασμα του τεμαχίου 9».
Την ίδια ακριβώς διαμαρτυρία επανέλαβε και ο Βενιζέλος στη συνάντηση που είχε στο περιθώριο των εργασιών της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ με τον τούρκο ομόλογό του, Τσαβούσογλου, καθώς είχαν προηγηθεί οι ειρωνικές δηλώσεις Νταβούτογλου προς Σαμαρά του τύπου «ελάτε να πιούμε καφέ στην Κύπρο».
Προκειμένου, όμως, να μην σημειωθεί περαιτέρω επιδείνωση και ανοίξουν μέτωπα που δεν συμφέρουν στην Ελλάδα, σε μία εποχή που διαπραγματεύεται την έξοδό της από τα μνημόνια και πρέπει να παραμείνει απερίσπαστη, τροχιοδρομείται η σύγκληση του Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας – Τουρκίας, το Νοέμβριο στην Αθήνα, στο οποίο μετέχει το σύνολο των υπουργικών συμβουλίων και των δύο χωρών.
Η τελευταία συνάντηση έγινε πριν από τέσσερα χρόνια, πάλι στην Αθήνα. Κατά την επικείμενη επίσκεψη κορυφής θα επιβεβαιωθεί και τυπικά το νέο κλίμα που αποτυπώνεται στη διαπραγμάτευση μεταξύ των δύο χωρών στις διερευνητικές συνομιλίες. Πρόκειται για μεταβολή στρατηγικής που δεν οφείλεται μόνο στη συγκυρία –η Ελλάδα θέλει ήρεμα νερά- αλλά και στην ουσία. Μόλις ο Ευάγγελος Βενιζέλος ανέλαβε τα καθήκοντά του στην οδό Ακαδημίας, τον Ιούνιο του 2013, ζήτησε αμέσως ενημέρωση για την τακτική που ακολουθούμε απέναντι στους Τούρκους από το 2002 που άρχισαν οι συνομιλίες.
Έκπληκτος διαπίστωσε δύο πράγματα: Πρώτον, ότι ουδέποτε έγινε συζήτηση για θέματα υφαλοκρηπίδας σε αυτές κατά τη διάρκεια των τελευταίων δώδεκα χρόνων, αλλά και ότι η ελληνική θέση από πλευράς Διεθνούς Δικαίου ήταν ξεπερασμένη και διευκόλυνε τους Τούρκους να κάνουν κάτι σημαντικό: Να αποφεύγουν την αποδοχή του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας. Για τον λόγο αυτό φέρεται ότι απηύθυνε και αυστηρές συστάσεις στον Έλληνα διαπραγματευτή πρέσβη Αποστολίδη.
Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης θεώρησε ότι η παλαιά τακτική, ότι στις διερευνητικές «συζητάμε για το Αιγαίο, τα χωρικά ύδατα και την υφαλοκρηπίδα» βοηθάει τους τούρκους να ταμπουρώνονται στις θέσεις τους, ενώ αφαιρούν από την Ελλάδα τη δυνατότητα να θέτει μείζονα ζητήματα, όπως η εκμετάλλευση των θαλάσσιων ζωνών στην Ανατολική Μεσόγειο, ο προσδιορισμός της ΑΟΖ νοτίως της Κρήτης, η εκμετάλλευση της συμφωνίας Κύπρου – Αιγύπτου για την ΑΟΖ και την οριοθέτησή της και άλλα. Για τον λόγο αυτό προέβη στις εξής αλλαγές στρατηγικής, οι οποίες περιεβλήθησαν με τον έγγραφο τύπο οδηγίας και προβλήθηκαν κατά τις τελευταίες τρεις συναντήσεις.
Πρώτον, η Ελλάδα παύει να μιλά στις συνομιλίες για Αιγαίο, υφαλοκρηπίδα και Καστελλόριζο και θέτει γενικότερο ζήτημα της ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο και της οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών σε όλη την περιοχή. Η αλλαγή αυτή, που σημειώθηκε στους τρεις τελευταίους γύρους των συνομιλιών (Μάρτιος 2014), λέγεται ότι αιφνιδίασε τους τούρκους, οι οποίοι προχώρησε σε ένα ιστορικό βήμα. Αναγκάστηκαν να αποδεχθούν έστω και εμμέσως την ισχύ του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας υπό τη μορφή εθιμοτυπικού δικαίου ως βάση συζήτησης.
Δεύτερον, η Ελλάδα αφαιρεί το Καστελλόριζο από τη συζήτηση ως μεμονωμένο θέμα και θέτει ζήτημα επαναπροσδιορισμού της ΑΟΖ και της οριοθέτησης της θαλάσσιας ζώνης των Δωδεκανήσων ως ενιαίας εδαφικής ενότητας.
Γνωμοδοτήσεις που έχει στα χέρια του ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, μεταξύ αυτών και γνωμοδότηση του καθηγητή Διεθνούς Δικαίου Χρήστου Ροζάκη, υποστηρίζουν ότι «τα ελληνικά θαλάσσια δικαιώματα στην περιοχή δεν περιορίζονται σε αυτά που προκαλεί η ύπαρξη του Καστελλόριζου. Στην ίδια περιοχή παράγονται δικαιώματα από την ύπαρξη της Ρόδου, της Κάσου, της Καρπάθου, της Κρήτης, των οποίων η παρουσία, παράλληλα με το Καστελλόριζο, δημιουργεί ένα εδαφικό τόξο, με τις ανατολικές ακτές τους να προβάλλονται στη γειτονική θαλάσσια περιοχή και να δημιουργεί η παρουσία τους τίτλο τόσο για ΑΟΖ όσο και για υφαλοκρηπίδα».
Όπως παρατηρεί ο καθηγητής, απορρίπτοντας την πάγια τουρκική θέση για το νησί, «νότια των ακτών του Καστελλόριζου όπως και νότια των εκεί τουρκικών ακτών, εκτείνεται μία ευρύτατη θάλασσα, της οποίας η αντίπερα όχθη είναι η Αίγυπτος».
Η νέα αυτή ελληνική θέση ενίσχυσε την ελληνική επιχειρηματολογία και κατά τη διάρκεια της τριμερούς συνάντησης των υπουργών Εξωτερικών Ελλάδας – Κύπρου – Αιγύπτου, η οποία διεξήχθη την περασμένη εβδομάδα στη Νέα Υόρκη, στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ. Στη συνάντηση αυτή «εξετάστηκαν περαιτέρω βήματα για την εδραίωση της συνεργασίας των τριών χωρών σε θέματα θαλασσίων ζωνών, ενέργειας και αξιοποίησης των δυνατοτήτων που παρέχει το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας».
Υπογραμμίζεται ότι πρόσφατα επικυρώθηκε από το Κάιρο η κυπρο-αιγυπτιακή συμφωνία για τη συνεκμετάλλευση κοιτασμάτων υδρογονανθράκων «ένθεν κακείθεν της οριοθετημένης γραμμής των ΑΟΖ των δύο χωρών». Πριν από την τριμερή συνάντηση προηγήθηκε και συνάντηση του υπουργού Εξωτερικών Βενιζέλου με τον Αιγύπτιο ομόλογό του, Sameh Hassan Shoukry. Η συνάντηση αυτή έγινε σε πολύ καλό κλίμα μετά και την προκλητική ομιλία Ερντογάν στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, η οποία προκάλεσε την έντονη αντίδραση της Αιγύπτου. Τον κατηγόρησε ότι στηρίζει την τρομοκρατία και προσπαθεί να προκαλέσει χάος στη Μέση Ανατολή (επειδή αμφισβήτησε τη νομιμότητα του Αιγυπτίου προέδρου Αμπντέλ Φάταχ αλ Σίσι).
Πηγή περιοδικό «Crash»
